نشست «فروپاشی نظم مدرن نظام سرمایه‌داری و آینده پژوهی انقلاب اسلامی»

نشست «فروپاشی نظم مدرن نظام سرمایه‌داری و آینده پژوهی انقلاب اسلامی»
20 اسفند 1391

تیتر یک - به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، در ادامه درس گفتارهای تمام شدگی مدرنیته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، نشست «فروپاشی نظم مدرن نظام سرمایه‌داری و آینده پژوهی انقلاب اسلامی» با حضور حسن عباسی بعد از ظهر یکشنبه 20/12/1391  برگزار شد. 

وی در ابتدا ضمن انتقاد به موضوع این نشست عنوان کرد: امروزه باید بحث‌های ایجابی کرد؛ برگشتن به عقب و نقد وضع موجود غرب و مواردی از این دست، ما را خیلی به جای نمی رساند البته شاید برای آن افرادی که نسبت به این مباحث آشنا نبوده و یا در ابتدای مسیر قرار دارند تازگی داشته باشد. همچنین باز تکرار برخی از مسائل برای درصدی از جامعه جذابیت دارد.

این استاد دانشگاه افزود: اما برای ما که حداقل 20 سال است که از پایان غرب، آمریکا، مدرنیته و به چالش کشیده شدن لیبرالیسم بحث می‌کنیم و با دیدگاهی ناظر به آینده، مسائل آینده شناسی را بررسی می‌کنیم زجر آور است که وضعیت امروز غرب، ادله فروپاشی غرب و یا مسائل صیرورت انقلاب اسلامی را بیان کنیم.

عباسی در ادامه به بیان چهار چوب نظری و تئوریک مبحث «فروپاشی نظم مدرن نظام سرمایه‌داری و آینده پژوهی انقلاب اسلامی» پرداخت و گفت: اگر بر اساس طرحی خاص و مشخص، ساختمانی ساخته شود و نظام اداری و سکونت در آن رقم بخورد در واقع شمارش معکوس برای نابودی و پیری این ساختمان شروع خواهد شد همان طور که وقتی انسان، پا به عرصه وجود و هستی می‌گذارد شمارش معکوس برای مرگ او آغاز می‌شود.

وی با بیان اینکه در هر موجود، سازمان و ساختمانی یک پایه و اساسی، قابل توجه است و مرحله دوم بعد از تولد، تکمیل آن ساختمان و یا تربیت فرزند است که شمارش معکوس برای مرگ او آغاز می‌شود، تصریح کرد: جنینی که هنوز نطفه گذاری نشده و یا بنایی که هنوز طراحی نشده، تبیین آن بسیار راحت است اینجا از مقوله‌ای به نام «انسان طراز» یاد می‌کنم به این معنا که یک فرد می‌خواهد چه انسانی را پرورش دهد و چه برنامه‌ای را برای آن طراحی کرده و در نظر می‌گیرد.

این تحلیلگر مسائل فرهنگی خاطرنشان کرد: در جامعه کنونی ما وقتی می‌خواهیم کالایی را خریداری کنیم بررسی‌هایی را پیرامون آن انجام داده و جوانب امر را نیز می‌سنجیم اما متأسفانه در فیلم‌های تلویزیونی وقتی خانواده‌ای می‌خواهند صاحب فرزندی شوند خانم با نشان دادن برگه آزمایش، همسرش را سورپرایز می‌کند و ظاهرا برنامه و طرح از پیش تعیین شده‌ای را برای بچه‌دار شدن خود ندارند؛ حداقل 30 سال است که این اتفاق در آثار تلویزیونی ما می‌افتد و هیچ برنامه و مقدماتی برای داشتن فرزند تعریف نمی‌شود.

وی با تأکید بر اینکه برای ایجاد هر بنای انسانی، اجتماعی، تمدنی و عمرانی باید از قبل طرح و برنامه داشت، گفت: انسان، پیچیده‌ترین عنصر تمدن‌ساز است لذا القایی که تمام نهادهای فرهنگی-هنری نسبت به مردم دارند این است که باید دفعتاً بچه‌دار شوند اما تا کنون اعتراض هیچ متخصص تعلیم و تربیتی را در این راستا مشاهده نکرده‌ایم.

عباسی ادامه داد: در چهارچوب تئوریک و نظری وقتی صحبت از تمدن غرب می‌کنیم در واقع تمدن غرب ساختمانی است که طرح کلی آن مشخص شده و شالوده آن بر مدرنیته است و مدرنیته نیز یک طرح کلی دارد. «یورگن هابرماس» فیلسوف و نظریه‌پرداز اجتماعی دوران معاصر معتقد است که مدرنیته پروژه‌ای ناتمام است.

وی اظهار داشت: انسانی که دوران کودکی و نوجوانی را طی می‌کند شاکله کلی آن بنیان گذاشته نشده و ما می‌گوییم که این فرد، هنوز بالغ نشده است، هنوز فلان ساختمان بنا نشده، هنوز تمدن اسلامی بنا نشده و هنوز شاکله کلی آن موجود زنده رقم نخورده که بتوان قضاوتی درباره آنها داشت؛ ولی «هابرماس» می‌گوید: این طرح از 200 سال قبل، طرح‌ریزی شده است. و این موضوع در مباحث آینده شناسی تحت عنوان «ترند گذاری» یا تعیین مسیر از آن یاد می‌شود.

تحلیگر مسائل فرهنگی عنوان کرد: در یک نگاه کلی، «ترند گذاری» در  مبدا و مقصد مورد توجه قرار می‌گیرد. «ترند گذاری» غربی‌ها در مبدأ مشخص است 250 سال است که این ساز و کار رقم زده شده است و مدرنیته به مؤلفه‌های اساسی و اصلی خود رسیده است و امروز آینده سازان آنها، ساختمان طراز و یک مقصد مشخص و معینی را تعریف نمی‌کنند و سرنوشت محتوم آنها این است که این جریان را ادامه دهند و نمی‌توانند توقفی در آن داشته باشند. بنابراین در چارچوب تئوریک و نظری مباحث آینده شناسی علوم استراتژیک، ما از دو زاویه به مسئله فروپاشی تمدن غرب و مدرنیته و مسئله صیرورت انقلاب اسلامی نگاه می‌کنیم.

وی تصریح کرد: انقلاب اسلامی هنوز آن ساختمان و طرح اصلی مورد نظرش را شروع نکرده و در مرحله انقلاب و نهضت قرار دارد اما تمدن غرب طرح و پلن خود را نهایی کرده و امروز به سمت پیری و فرتوتی حرکت می‌کند و فرجام خود را نیز به ما نشان خواهد داد.

عباسی با اشاره به اینکه در الگوی دوم، مقصد مشخص است، گفت: انسان طراز، نظام طراز . طرازها یعنی مقصد اصلی، مبدا ما روشن است اما ترسیم نهایی و مقصد را نمی‌بینیم. بر اساس افقی که «ریچارد واتسون» در سال 2010 ترسیم و چارچوبی مشخص کرد نقشه شهر تهران به مثابه مگاترندی است که نقطه وسط آن یعنی طرح ترافیک و لایه‌های بیرونی طرح ترافیک ترندهای اصلی است که مدرنیته به ما داده و تعداد آن 13 تا است که یکی پس از دیگری برای تمدن غرب خطرناک‌تر و سیاه‌تر است.

وی خاطرنشان کرد: مهمترین این ترندها مسئله بدهی است یعنی آنچه که اقتصاد «آدام اسمیتی» رقم زد و بر اساس الگوی «ریچارد واتسون» هیچ جایگزینی برای اقتصاد لیبرال شاخص امروزی نداریم و در ادامه برای تعیین آینده، تنها یک الگو را پیش‌بینی کرده و آن نظام مالی اسلامی است؛ برخلاف آنچه که امروز در دانشکده‌های اقتصاد جمهوری اسلامی فکر می‌کنند که با همین حرف‌های اقتصاد تئوریک مدرن می‌توان دانشجویان را تربیت کرد و با آنها کارمند، استاد و مدیر دستگاه‌های حکومتی را ساخت و در نهایت منجر به اسلامی شدن اقتصاد کشور می‌شود «ریچارد واتسون» آب پاکی را بر روی دست‌ ما ریخته‌ و اعتراف می‌کنند که این اقتصاد شکست خورده است.

* ربا و سودخواری، جنبش وال استریت را رقم زد

عباسی اظهار داشت: ژوزف استیگلیتز، نویسنده کتاب «سقوط آزاد»، برنده جایزه نوبل و نظریه‌پرداز اقتصادی نمی‌گوید که اقتصاد آمریکا و اروپا سقوط کرده است بلکه معتقد است که «علم اقتصاد» سقوط کرده است اتفاقاتی که برای علم اقتصاد جهان می‌افتد شکست عظیم و فاحشی برای علم اقتصاد است.

وی با بیان اینکه ما معتقدیم آنچه که به عنوان صیرورت انقلاب اسلامی و جوهره انقلاب از اسلام تأثیر می‌پذیرد انقلابی است بر پایه شالوده اسلام و معتقدیم که ربا جنگ با خداست، گفت: چه اتفاقی افتاده که بشر در معاملات و مراودات مادی خود به جنگ خدا و رسولش می‌رود و به تعبیر مقام معظم رهبری این اقتصادی که در حال فروپاشی است به دلیل ربوی بودن آن است و اگر بخواهیم بگوییم که چرا این سیستم و تمدن مدرنیته که جزیی از این نرم افزار به اصالت انسان و مالکیت درجه یک در اقتصاد برمی‌گردد در حال فروپاشی است باید گفت ربا و سود خواری بلایی بر سر غرب آورده که امروز مردم آمریکا بر پایه اصلی خیابان وال، جنبش اشغال آن را رقم می‌زنند.

مدیر اندیشکده یقین عنوان کرد: به نسبت اینکه نگاه انسان مسلمان در صیرورت انقلاب اسلامی آن است که مکانی برای سجده خداوند به نام مسجد دارد و قبله مرکزی او سجده بر بیت‌الله الحرام است؛ اما انسان متمدن و کسی که به مدرنیته رسیده است مفهومی را دنبال می‌کند که می‌گوید: «money is good» پول در شالوده و اساس آن خداست سجده‌گاه آن جایی به نام بانک است کلمه بانک از ربا گرفته شده است مفهوم بانک امروز در فضای کلی، یک کعبه دارد که آن هم خیابان «وال استریت» است.

وی با اشاره به اینکه کلمه «کاپیتالیسم» در ابتدای انقلاب، اشتباهی به سرمایه‌داری ترجمه شده است، تصریح کرد: کاپیتالیسم، در مفاهیم غربی، انگلیسی و فرانسوی به معنای‌ سرمایه گرایی است کاپیتالیسم و سرمایه‌گرایی، نبض نظام تمدنی بشر امروز را با قیمت طلا، قیمت نفت برنت دریای شمال و با نوسانات بورس‌های مختلف جهان می‌سنجد.

عباسی تمدن و اقتصاد غرب را به کودکی تشبیه کرد که طی چند سده قبل شکل گرفته است و سپس ادامه داد: مراحل جنینی این کودک سپری شد و او به دنیا آمد و امروز به یک غرب میانسال و یا پیر تبدیل شده است که چند ایدئولوژی اصلی به فاشیسم، مارکسیسم و لیبرالیسم را پشت سر گذاشته و آخرین سیستم عامل و ورژنی که توانست در کامپیوتر‌های جهان نصب کند نئولیبرالیزم است، که مفهوم اصلی آن یعنی سرمایه‌گرایی به چالش کشیده شده است.

وی افزود: اگر قرار است فروپاشی غرب و مدرنیته را مشخص کنیم باید گفت که این فروپاشی از یک جایی شروع شده و ساختمان خود را نیز ساخته است می‌خواهیم ببینیم چقدر از عمر این ساختمان باقی مانده است که مختصات دقیق و ریز جزئیات آن را آقای ریچارد واتسون به ما داده است.

* جایگاه فقه استدلالی در تعیین آینده جهان

این کارشناس و تحلیلگر مسائل فرهنگی خاطرنشان کرد: فروپاشی غرب مقوله‌ای نیست که ما برای آن مباحث فلسفی و جامعه‌شناسی و استراتژیک مطرح کنیم بلکه دوران این مباحث گذشته و تمام شده است تعجب می‌کنم که چرا برخی در محافل دانشگاهی و آکادمیک ما نمی‌خواهند بپذیرند که تمدن غرب رو به افول است. ما باید بدانیم و لمس کنیم که مدرنیته به آخر خط خویش رسیده است.

وی اظهار داشت: انقلاب اسلامی از سال گذشته در سی‌وسومین سالگرد خود، پروژه‌ای را به نام نظام‌سازی شروع کرده است، رهبر معظم انقلاب نقطه ابتدایی این گام را در دیدار خود با خبرگان در 16/6/90 مطرح کردند و فرمودند: تشریح جامع اینکه ما با فقه استدلالی این حرکت را آغاز کردیم فقه استدلالی در دوران غیبت چگونه رقم خورد امام (ره) با فقه استدلالی چگونه قیام کرد و اکنون روزی است که ما با فقه استدلالی، ساز و کار را رقم خواهیم زد و آینده جهانی سازی را مشخص می‌کنیم.

عباسی عنوان کرد: مقام معظم رهبری در ادامه فرمودند: ما در مؤلفه‌های مرتبط با نظام مان مشکلاتی داریم و ایشان یک مثال هم بیشتر نزدند و آن هم بانکداری بدون ربا بود که اکنون دچار چالش شده است و باید کرسی آزاد اندیشی فقهی و جلسات فقه حکومتی گذاشته شود و این مشکل پاسخ داده شود. جمهوری اسلامی از سال 1390 دوره 20 - 30 ساله‌ای را شروع کرده که در یک دوره حداقل سنی 25 ساله نظام‌سازی کند.

وی گفت: ما در این حرکت انقلاب اسلامی، در این صیرورت و شدن تا چه اندازه می‌توانیم اولاً نسبت فروپاشی که لیبرالیسم ایجاد می‌کند و ما هم از همان الگوها بهره گرفته‌ایم، مقاومت کنیم، در چه فاصله و بازه زمانی باید از حرف‌های جدیدی که در منابع و ذخایر عظیم اسلامی از جمله قرآن و روایات مطرح است بهره بگیریم و آن را با عقل بشری ترکیب کرده و حرکت را به سمت جامعه آرمانی مطلوب پیش ببریم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: همان طور که غربی‌ها در پیش‌بینی‌هایشان گفته‌اند آینده بشری منوط به این است که ایران و کشوری مانند ایران می‌تواند الگو و جایگزینی برای مدرنیته ارائه کند. 12 کشوری که اکنون در آن‌ها انقلاب صورت می‌گیرد؛ کارشناسان آنها عمدتا یک سؤال از ما دارند و آن اینکه شما 34 سال تجربه دارید به ما بگویید که باید چکار کنیم؟ در سال‌های اخیر یک اتفاق متفاوت‌تری نیز در خارج تمدن اسلامی رخ داده است و آن اینکه در شرایط متفاوتی که کارشناسان اروپایی و غربی می‌گویند که شما با داعیه تفکر دینی انقلاب کردید شما بگویید که خانواده را چه باید کرد شما بگویید راهکار برون رفت از چالش اقتصادی چیست.